Xà Bông Cục Ngày Xưa – 1 Khoảng Hồi Ức Về Những Bánh Xà Phòng Mộc Mạc, Sạch Thơm Một Thời

Nếu ai đã từng sống qua những năm 1980 – cái thời mà đất nước còn bộn bề khó khăn sau chiến tranh, vật chất còn thiếu thốn, thì hẳn sẽ không thể nào quên được hình ảnh những bánh xà bông cục ngày xưa – một vật dụng tuy giản đơn nhưng lại gắn bó với biết bao kỷ niệm của cả một thế hệ.

Xà bông cục ngày xưa đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.

Khi ấy, chưa có sữa tắm, chưa có nước rửa tay, càng không có hàng trăm loại mỹ phẩm như bây giờ. Cả nhà, từ ông bà, cha mẹ cho đến con cái, đều chỉ dùng duy nhất một thứ – đó là bánh xà phòng cục, thường được gói bằng giấy báo, để ở mép bồn nước hoặc treo trên một cái dây dù đính ở vách nhà tắm. Đó là thứ xà bông có thể làm sạch tất cả – từ cơ thể, quần áo cho đến vết bẩn trên sàn nhà.

Những chiếc xà bông cục ngày xưa thường được tạo ra từ những nguyên liệu dễ tìm kiếm.

Không ít người vẫn còn nhớ rất rõ mùi thơm dịu của bánh xà bông mỡ lợn ngày xưa, thứ mùi không ngọt ngào như nước hoa, nhưng lại thấm đẫm mùi khói bếp, mùi tro rơm và cả mùi của sự tằn tiện, chịu thương chịu khó.

Mùi thơm của xà bông cục ngày xưa là một ký ức đẹp không thể phai mờ.

I. Ngày xưa xà bông cục là gì? – Bánh xà phòng của ký ức

Thời bao cấp, khi hàng hóa khan hiếm, người ta quý từng cục xà bông như vàng. Những hộ gia đình may mắn có người thân làm trong hợp tác xã, nhà máy hóa chất hoặc đi làm kinh tế mới, đôi khi mới được phân phát vài cục xà bông Cô Ba – loại xà phòng nổi tiếng được sản xuất từ những năm 1930 tại Sài Gòn, vẫn còn hiện diện trong ký ức của nhiều người miền Nam.

Xà bông cục ngày xưa khiến cho nhiều người phải nhớ về tuổi thơ của mình.

Ở miền Bắc, các bà, các mẹ lại tự làm xà bông thủ công từ mỡ lợn và nước tro bếp, kết hợp với vài loại thảo mộc dễ tìm. Bánh xà bông ấy thường to, nặng, có màu vàng đục hoặc xám nhạt, cứng và thơm nhẹ. Trẻ con mỗi lần được mẹ cắt ra một miếng để tắm là vui như được quà.

Xà bông ngày ấy không chỉ là sản phẩm làm sạch, mà còn là biểu tượng của sự tảo tần, khéo léo và tiết kiệm. Nhà nào có sẵn một hũ xà bông là yên tâm cho cả tháng.

Không chỉ làm sạch, xà bông cục ngày xưa còn mang lại những kỷ niệm đẹp.

II. Cách các bà, các mẹ làm xà bông cục tại nhà những năm 1980

Trong bối cảnh thiếu thốn của thời kỳ bao cấp, việc tự làm xà bông tại nhà không chỉ là kỹ năng sống mà còn là minh chứng cho sự tháo vát của người phụ nữ Việt Nam thời ấy. Dưới đây là cách mà các bà, các mẹ thường làm xà bông tại nhà:

1. Nguyên liệu thô sơ, dễ kiếm

• Mỡ heo (mỡ lợn): Sau mỗi lần giết mổ, phần mỡ dư không ăn hết sẽ được để dành, rán lấy mỡ nước, phần tóp thì cất riêng. 
• Nước tro tàu: Là nước lọc từ tro đốt bằng rơm, rạ, củi khô; có tính kiềm nhẹ, dùng thay xút công nghiệp. 
• Lá bưởi, vỏ cam, hoặc tinh dầu bạc hà (nếu có): để tạo mùi thơm dễ chịu. 
• Nước mưa: Thường được hứng từ mái nhà để đảm bảo độ sạch. 

2. Các bước nấu xà bông thủ công

• Đun chảy mỡ heo trên bếp củi cho đến khi tinh khiết. 
• Pha nước tro tàu theo tỷ lệ phù hợp để tạo kiềm. 
• Trộn đều mỡ và kiềm, vừa đun vừa khuấy đều tay trong vài tiếng. Đây là công đoạn cực nhọc, nhưng cũng là lúc bánh xà phòng “ra đời”. 
• Cho thêm hương liệu tự nhiên, nếu có, rồi đổ vào khuôn gỗ lót giấy báo. 
• Để nguội và hong gió từ 2–4 tuần trước khi dùng. 

Mỗi mẻ xà bông như thế thường đủ dùng cho cả nhà trong vài tháng. Bánh xà bông càng để lâu càng thơm và chắc, ít hao hơn.

Mỗi lần sử dụng xà bông cục ngày xưa là một lần hồi tưởng về quá khứ.

III. Sử dụng xà bông cục ngày xưa trong sinh hoạt thường nhật

Không như ngày nay có xà phòng chuyên dụng cho tay, mặt, tóc, người… xà bông cục ngày xưa “kiêm nhiệm” tất cả công dụng:

Xà bông cục ngày xưa thật sự đã làm nên một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta.

• Tắm gội: Một chậu nước, một miếng xà bông và chiếc khăn mỏng là đủ cho cả buổi tắm. Trẻ con thường được mẹ kỳ cọ bằng xà bông khi tắm ngoài sân, dưới vòi nước mưa. 
• Giặt giũ: Các mẹ xát xà bông trực tiếp lên cổ áo trắng, gấu quần, rồi vò bằng tay. Không có bột giặt, không nước xả, nhưng áo quần vẫn sạch tinh tươm. 
• Rửa tay, rửa mặt: Xà bông được cắt nhỏ, để trong chiếc hộp thiếc cũ cạnh vòi nước giếng. 
• Chống ẩm, đuổi gián: Một số gia đình cẩn thận còn gói xà bông vào giấy báo, đặt trong tủ quần áo để thơm và chống côn trùng. 

Có thể nói, một cục xà bông nhỏ bé nhưng “đa-zi-năng”, gắn bó với từng ngóc ngách của đời sống hàng ngày.

Xà bông cục ngày xưa không chỉ là sản phẩm mà còn là một phần ký ức.

IV. Hương xưa còn mãi – giá trị tinh thần từ bánh xà bông giản dị

Ngày ấy, bánh xà bông không chỉ là vật dụng thiết yếu mà còn là một phần của ký ức gia đình, của tuổi thơ nghèo mà ấm áp. Mỗi lần mở tủ quần áo, mùi xà bông cũ thơm thơm, ngai ngái, quyện với mùi gỗ, mùi vải vóc khiến người ta thấy lòng dịu lại.

Xà bông cục ngày xưa còn là biểu tượng cho sự tiết kiệm và khéo léo.

Xà bông cục thời xưa cũng là biểu tượng của sự hy sinh âm thầm. Những người mẹ, người bà đã không quản ngại nắng gió, chắt chiu từng miếng mỡ, từng ít tro bếp, nấu từng mẻ xà phòng để con cái có cái sạch sẽ dùng mỗi ngày.

V. Xà bông cục truyền thống trong lòng người hiện đại

Xà bông cục ngày xưa đang dần trở thành lựa chọn của nhiều người hiện đại.

Ngày nay, khi phong trào sống xanh – tối giản – quay về với thiên nhiên phát triển mạnh mẽ, xà bông cục handmade đang dần trở thành lựa chọn của nhiều người trẻ. Họ tìm đến loại xà bông:

• Không hóa chất, không nhựa, không độc hại 
• Tự nhiên, thân thiện với da nhạy cảm 
• Mang lại cảm giác hoài cổ, thư thái mỗi lần sử dụng 

Đặc biệt, những thương hiệu nhỏ lẻ làm xà bông bằng phương pháp thủ công, theo công thức truyền thống, đang ngày càng được quan tâm và ủng hộ.

Kết luận: Giữ lấy một mùi hương xưa trong đời sống hiện đại

Xà bông cục ngày xưa còn mang lại cho ta nhiều giá trị tinh thần.

Xà bông cục ngày xưa không chỉ đơn thuần là một sản phẩm vệ sinh, mà còn là một biểu tượng của ký ức, của sự tảo tần và lòng yêu thương vô bờ bến trong từng gia đình Việt. Giữa bộn bề cuộc sống hôm nay, khi ta cầm lên một bánh xà bông thơm dịu, do người thợ thủ công làm ra từ nguyên liệu thiên nhiên – cũng là lúc ta được nhắc nhở rằng: có những điều giản dị nhưng đầy giá trị, mãi mãi không nên lãng quên.

Xà bông cục ngày xưa thực sự là một phần của văn hóa Việt Nam.

Hãy thử một lần quay lại – với mùi hương xà bông cục năm nào, để cảm nhận được sự an yên, nhẹ nhàng mà không một loại mỹ phẩm hiện đại nào có thể thay thế.

Xà bông cục ngày xưa không chỉ là một sản phẩm, mà còn là một ký ức đẹp.

Ủng hộ tụi mình và nhận thêm thông tin từ Fanpage tụi mình nhé! Tại đây